İnternet haber sitelerinde hukuki durum

Cumhuriyet Savcısı Ekren’in, ‘İnternet Haber Sitelerinin Hukuki Durumu’na ilişkin ele aldığı bu makalesi de yine çok önemli ve açıklayıcı bilgiler içermektedir.

Bir önceki yazımızda, en son yapılan kanun değişikliğinin vatandaşı ilgilendiren tarafını ele almıştık. Bir sonraki yazıda da internet haber sitelerini ele alacağımızı belirtmiştik. Yine Yalan haber-dezenformasyon suçunun ifade özgürlüğü ve uygulamalarıyla ilgi kitabı baskıya vermek üzere olduğumuzu da yazmıştık. Kitabımız ile bu yazının ilgili ve uygulamacılara yararlı olmasını umuyorum.

18 Ekim 2022 tarihinde yürürlüğe giren 7418 sayılı Kanun, internet haber sitelerinin hukuki özelliğinde çok önemli düzenlemeler getirmiştir. Bilindiği üzere bu yasadan önce Basın Kanunu’na gazete, dergi gibi basılı yayın ilgilileri ve yöneticileri dahil idi. Bu durum aynı şekilde devam ediyor. Yani, gazete ve dergilerin beyanname vermeleri, kayıt, hukuki ve cezai sorumluluk gibi yönlerden kayda değer bir değişiklik yoktur. Önceki düzenleme devam edecektir. Gazete, yönetici ve çalışanları açısından getirilen en önemli değişiklik, basın kartı ile ilgili usul ve esaslardır.

Daha önce mevzuatta kavram olarak ele alınmayan internet haber sitesinin tanımı, getirilen bu düzenleme sonucunda mevzuat ile tanışmıştır. Temel sayılan bu değişiklikle internet haber sitelerinin niteliği ile hak ve sorumlulukları, süreli yayın kavramı içine alınmak suretiyle Basın Kanunu’na dahil edilmiştir. Değişiklik sonrasındaki Yasada “süreli yayın” şu şekilde tanımlanmıştır: Belli aralıklarla yayımlanan gazete, dergi gibi basılmış eserler ile haber ajansları ve internet haber sitelerini ifade eder. İnternet haber sitesi de şöyle tanımlanmıştır: İnternet ortamında belirli aralıklarla haber veya yorum niteliğinde yazılı, görsel veya işitsel içeriklerin sunumunu yapmak üzere kurulan ve işletilen süreli yayını ifade eder. Buna göre internet haber sitesi ilgilisi veya yöneticilerinin hak, yetki ve sorumluluğu basılı yayın yapan gazetecilerinkine oldukça yaklaştırılmıştır.

Gazeteci kimliği olmayan ama fiili durumda internet haberciliği yapan birinin sorumluluğu ileri sürüldüğünde, artık gazetecilik hak ve imkânlarından yararlanabilecektir. Örneğin, internet haber sitesi yayını yoluyla TCK’nın 215. maddesindeki suçu ve suçluyu övdüğü ileri sürülen kişi hakkında, cumhuriyet savcısı, 5187 sayılı Basın Kanunu’nun 26. maddesi uyarınca tıpkı gazeteler-gazetecilere uygulanan kural gibi artık dört ay içinde dava açabilecektir.  Daha önce, zaman aşımı süresi içinde, yani sekiz yıl içinde dava açabilme imkanı vardı. Bu çok önemli bir korumadır. Kişiyi soruşturma-kovuşturma baskısı altında kalmaktan kurtarabiliyor. Kanundaki dört ve altı aylık süreler basılmış eserlerin Cumhuriyet Başsavcılığına teslim edildiği tarihten, internet haber siteleri için ise yayına-habere ilişkin suç ihbarının yapıldığı tarihten başlar.

7418 sayılı Yasa’dan önce faaliyet gösteren internet haber siteleri ne yapmalıdır?  Müracaat etmesi gereken bir yer var mıdır? Basın Kanunu’na eklenen 4. Geçici maddeye göre maddenin yürürlüğe girdiği yani 18 Ekim 2022 tarihinden önce faaliyet gösteren internet haber siteleri, bu tarihten itibaren üç ay içinde yani 18 Ocak 2023 tarihine kadar bu Kanunda öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmek zorunda idi. İnternet haber siteleri, gazeteler gibi süreli yayın kapsamına alındıkları için en geç 18 Ocak 2023’e kadar, kaydedilmek üzere yönetim yerinin bulunduğu yer Cumhuriyet Başsavcılığına bir beyanname verilmesi yeterlidir. Bu yönden yeni ve farklı bir durum yoktur. Bununla, nasıl ki bir gazete veya televizyonun sahibi, temsilcisi, yetkilisi, sorumlusu gibi kişiler beyanname sonucu belirlenmiş ise internet haber sitesi için de bu husus yani beyanname verme usulü artık geçerlidir. Bu yönden Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından düzenlenen kayıtlar alenidir.

Sıklıkla sorulan benzer başka sorular vardır: 7418 sayıl Kanun’dan önce faaliyet gösteren internet haber sitelerinin yükümlülükleri nelerdir? Bunların yerine getirilmemesinin yaptırımı, örneğin faaliyette bulunamama gibi bir durum olabilir mi? Bu yönden bir tavsiyeniz olacak mı? Bunlara özgü yani özel ve yeni bir yükümlülük yoktur. Belirtilen süre içinde usulüne uygun beyanname verilmesi yeterlidir. Beyannamenin kabul edilmesi veya onaylanması diye bir de şey yoktur. Yani beyanname verilmekle aynı gün yayın da yapılabilir. Beyanname bir nevi bilgi verme yazısıdır. İnternet haber sitesi, beyanname vermezse de faaliyetlerini sürdürebilir. Beyanname vermediler diye internet haber siteleri bakımından yayın durdurma uygulanamaz.

HAKLARI ORTADAN KALKAR

Beyanname verilmezse veya usulüne aykırı beyanname verilirse ve ikaza rağmen iki haftalık süre içinde beyannamedeki eksiklikler giderilmezse, Cumhuriyet Başsavcılığı internet haber sitesi vasfının kazanılmadığının tespiti amacıyla asliye ceza mahkemesine başvurur. Bu başvuru kabul edilirse yani, internet haber sitesi vasfının kazanılmadığının tespitine karar verilirse ilgili site “internet haber sitesi” vasfında olamaz ama fiili varlığını (yayınını) devam ettirebilir. Bu durumda internet haber siteleri için sağlanabilecek resmi ilan ve reklam ile çalışanlarının basın kartına ilişkin hakları ortadan kalkar. Bir site, “ben internet haber sitesi olmak ve yasanın bunlara verdiği imkanları kullanmak istemiyorum” deme hakkına da sahiptir ancak internet haber sitesi statüsüne kavuşmasının imkanlarından yararlanabilmek için, bu vasfını basit yöntem olarak beyanname vermek suretiyle kazanabilecektir.

Bu durumda şunun altını çizmek gerekir:  İnternet haber sitesi için sağlanan hakların ortadan kaldırılması, yani bir sitenin internet haber sitesi özelliğine sahip olmaması sorumluluğunun olmayacağı anlamına gelmez. İlgili mevzuat uyarınca öngörülen yaptırımların uygulanmasına engel değildir. Bu durumda şunu tavsiye etmek mümkün olabilir: Eski, yani yasadan önceki siteler, internet haber sitesinin kanuni imkânlarından yararlanmak istiyorlar ise yasanın öngördüğü şekilde beyanname vermeleri gerekir. Yeni, yani 18 Ekim 2022 tarihinden sonra kurulan veya kurulacak internet haber siteleri için de bu durum geçerlidir. Haber sitesi vasfını kazabilmelerinin en önemli şartı, yönetim merkezlerinin bulunduğu yer cumhuriyet başsavcılığına beyanname vermeleridir. Başka bir deyişle yasal değişiklik sonucu internet haber sitenin resmi ilan ve reklam ile çalışanlarının basın kartı alabilmelerinin en önemli şartı, usulüne uygun beyanname vermelerine bağlanmıştır.