DÖRT MUHAL
İnsan tabiatıyla sağlık, ölümsüzlük, gençlik ve zenginlik dört muhalin peşindedir. Bu dört muhali elde etmek için çaba sarf etmekte, ömrün dilimlerini bu müphem yolunda harcamaktadır. Yani her zaman sağlıklı kalmak, genç kalmak, zengin kalmak ve ölümsüz kalmak arzusundadır insan. Hâlbuki bu güne kadar insan bu dört emeline yetişmemiş, kıyamete kadar yetişemeyecek. Çünkü yaşadığı ömür içinde hem hastalanır, hem yaşlanır hem son zenginliğe kavuşamaz hem de ölür bu insan.
Bu dört emele yetişemeyen insana Mevlana, şu nasihati yapar:
Ey insan, madem bu dört emeline yetişemiyorsun ve yetişemediğin için ondan rahat değilsin ölmeden önce şu yedi emellere kavuş ki rahat edesin:
“Yardım ve Cömertlikte akarsu gibi ol.
Şefkat ve merhamette güneş gibi ol.
Başkasının kusurunu örtmekte gece gibi ol.
Hiddet ve asabiyette ölü gibi ol.
Alçak gönüllülükte toprak gibi ol.
Hoşgörü ve tevazuda deniz gibi ol.
Ya olduğun gibi görün ya göründüğün gibi ol.”
Eğer insan Mevlana’nın bu yedi öğütlerini hayata katarak tatbik ederse her nesneyle barışık olur, bahsi geçen yetişemediği dört emelin cezasından kurtulur, gerçek hayata kavuşur ve rahat eder.
İnsan acizdir, dört emele varamaz.
Allah'ın kuludur ondan kaçamaz.
Dört emel muhaldir, vuslat edemez
Mevla’dan emin olana çivi batmaz. Hakka namzet ol.