AĞLAYAN GELİNLERİMİZE KİM SAHİP ÇIKACAK?

Sosyal medya paylaşımlarıma dikkat ettiyseniz son dört haftadır, ağlayan gelinlerle ilgili paylaşım yapıyorum. Her hafta bu gelinlerin farklı bir ağlama mekanını görme niyetiyle Sason’un farklı bölgelerine gidiyoruz. Çoğu zaman saatlerce yürüyoruz, ayakla gidiş gelişlerimizin 10 saati geçtiği zamanlar olmuştur. Daha önce az olduğunu düşündüğümüz bu gelinler, aslında çok da az değilmiş. Gezdiğim güzergahlara baktığımda aslında rakımı 1500 ü geçen bütün yüksek kesimlerde, dağlarda tepelerde bulunduğuna şahit oldum bu ağlayan gelinlerin…

Daha önce Sason-Kozluk ilçeleri arasında bulunan Helkız dağında yoğunlukta gördüğümüz gelinler, Şartakke, Hov, Gıdornik, Şıllek, Sıltana gibi bölgelerimizde de sıklıkla bulunuyor.

Ben de bu yazımı yıllardır ağlayan ve ağlamaya devam edecek olan bu gelinlerimize, yani ters lalelerimize ayırmak istedim.

Ağlayan gelin, Fritillaria imperialis veya Ters lale, genellikle soğuk iklimlerde bulunan bir bitki türü.

Türkiye'de doğal bir şekilde Tunceli, Afşin, Şırnak, Erzurum, Adıyaman ve Hakkâri'de yetişmektedir. (wikipedia Batman Sason’u eklememiş. Ben Sason ve Kozluk’u da ekliyorum) Dünya genelinde ise Asya ülkelerinde, Anadolu'dan sonra doğuya doğru İran, Afganistan, Pakistan ve Himalayalar'da yetişir. Çok soğuk havalarda yaprakları donabilir. Ancak bu yapraklar güneşi görmesiyle birlikte yeniden gelişmeye ve büyümeye devam ederler. Türkiye'de ağlayan gelin olarak da adlandırılan bu bitkinin çiçeği değişik renklerde ve lalenin tersine yere doğru bakarlar. Değişik renk seçeneklerinin bulunması bitkiye estetik bir görünüm katar. Yabani formları ise genellikle turuncu veya kırmızı renklerdedir. Yere doğru bakan çiçeklerin üzerinde, bitkinin taç şeklinde yaprakları bulunur. Doğada yetişen türleri, fare ve köstebek gibi hayvanların bulunduğu, toprağı bol havalandırılmış olan yerlerde daha sıklıkla görülür.

Çoğunlukla her dalında altı adet çiçeği bulunmaktadır. Çiçekleri oluşumundan itibaren ters bir şekilde büyüme gösterir. Bitkinin boyu genellikle 60 ila 80 cm. arasında değişiklik göstermektedir. Dayanıklı bir tür olan bitki, çiçeklerinin ters durması nedeniyle ünlenmiştir. (tr.wikipedia)

Hüznün Sembolü Bilinen en eski süs bitkisi olan Ters Lale, soğanlı bitkiler familyasındandır. Birçok din ve kültür için hüznün sembolü kabul edilmiş, efsanelere konu olmuştur. 19. yüzyılın sonlarına kadar Osmanlı topraklarına has bir çiçek olarak kalmıştır. Ters lale, Anadolu coğrafyasına ait endemik bir türdür. Efsanelerde Ters Lale Hristiyan rivayetlerine göre; Hz.İsa’nın çarmıha gerilişine şahit olan Hz. Meryem’in gözyaşlarının düştüğü yerde Ters Lale yetişmeye başlamıştır. Müslüman söylencelerine göre; Hz. Hasan ve Hüseyin’in Kerbela’da katledilişlerinden dolayı ve başka bir efsaneye göre ise Ferhat’la Şirin adlı aşık bir çiftin birbirlerine kavuşamaması nedeniyle Ters Lale’nin boynu bükük, rengi kırmızıdır. Ters Lale, Anadolu topraklarının gördüğü büyük acıları efsaneleriyle özetlemektedir.

Osmanlı döneminde, Lale, Sümbül ve Nergis kadar popüler olmuştur.20. yüzyıl başlarında yapılan araştırmalar ve ilerleyen bitki yetiştiriciliği sonucu türleri çoğalmıştır. Bugün Ters Lalenin dünya üzerinde bilinen 165 türü ve tür alt kategorisi bulunmaktadır.

Hasıl-ı Kelam ağlayan gelinle ilgili bu bilgilerden sonra gelelim asıl meseleye…

Efsanelere konu olan ve birçok ilde adeta illerin sembolü haline gelen ve gerçekten de izleyenlere görsel bir şölen sunan ters laleler Sason ilçemizde de sıklıkla mevcut. Bunların korunması ve geliştirilmesi lazım. Korunması ve geliştirilmesi için somut adımlar atılması lazım. Batman Valiliği, Kültür Turizm İl Müdürlüğü, Batman Üniversitesi, Tarım ve Orman Müdürlüğü başta olmak üzere gerek kamu ve gerekse Sivil Toplum Kuruluşları nezdinde somut projeler yapılmalı ve uygulamaya konulmalıdır.

Bu anlamda bu yazıyı okuyan ve ilgili kişilere ulaştırabilecek, katkı sunabilecek,  herkesten “Ağlayan Gelinlerimize” destek bekliyoruz.

“Ağlayan Gelinlerimiz”e sahip çıkalım. Selametle…