MAÇLARDA ÇIKAN OLAYLARIN HUKUKİ BOYUTU
Geçtiğimiz sezon Batman Petrolspor – Şanlıurfaspor maçında yaşanan olaylar nedeniyle maç yarıda kalmış ve Petrolspor 3-0 hükmen mağlup sayılmıştı. Bu ve buna benzer birçok istenmeyen görüntüleri televizyon, internet, gazete ve sair haberlerinde izliyoruz. Çoğunlukla meselenin spor, olaylar veya toplumsal olası sebep-sonuçlarına yoğunlaşıyoruz. Bu tür benzer meselelerin bir de ceza hukuku, başka bir deyişle 6222 sayılı Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesi Hakkındaki Kanun boyutu vardır. Bu yazı Batmanlı Cumhuriyet Savcısı Asım Ekren’in Spor suçları seyirden yasaklanma ve futbol taraftarına cevaplar kitaplarından alıntılanarak, kamuoyunu ve özellikle sporseverleri yasal durum çerçevesinde fazla ayrıntıya girmeden bilgilendirmek amacıyla yazılmıştır. Hukuki bilgiler somut bir maçtan ziyade tüm spor karşılaşmalarını, spor federasyonları, kulüpleri ve taraftarı ilgilendiren bir boyuttadır. Konunun hukukçu olmayanlarca da daha iyi anlaşılması için mümkün oldukça hukuki anlatıma ve terimlere az yer verilmiştir.
Kanun, 14 Nisan 2011 tarihinden bu yana yürürlüktedir. Kanunda tanımlanan suçlar vardır. Müsabakalar nedeniyle genel olarak basın yayına yansıdığı kadarıyla ve olaylar bazında gerçekleşmiş olması halinde aşağıdaki suçların varlığı değerlendirilebilir.
* Aykırı Tezahüratlar:
1- Spor alanlarında, taraftarın somut bir kişiyi muhatap veya hedef almadan, genel olarak, yani ulu ortaya söylediği tehdit veya hakaret içerikli söz ve/veya davranış bu yasa kapsamında adli para cezası yaptırımına tabidir.
2- Somut kişi hedef veya muhatap alınarak tehdit-hakarette bulunulması halinde ise tek hareketle hem Türk Ceza Kanunu’ndaki hakaret-tehdit suçu hem de 6222 sayılı Kanun’daki yaptırıma bağlanan aykırı tezahürat gerçekleşir ama TCK’dan ceza verilir. 6222’den ise tedbir uygulanır.
3- Tezahürat, eğer toplum kesimlerini din, dil, ırk, etnik köken, cinsiyet veya mezhep farkı gözeterek hakaret oluşturan söz ve davranışlarla yapılmış ise fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, bir yıldan üç yıla hapis cezası ile cezalandırılır.
4- Suç teşkil eden tezahürat eğer yazılı pankart taşınması veya asılması ya da duvarlara yazı yazılması suretiyle işlenmiş ise verilecek ceza yarı oranında artırılır.
5- Suç teşkil eden tezahürat eğer her türlü yazılı, görsel, işitsel veya elektronik kitle iletişim aracıyla (internet-sosyal medya yoluyla) işlenmesi hâlinde de yukarıdaki hükümler yine uygulanır.
Kim, suç teşkil eden tezahüratı işleyebilir? Taraftarlar, grup halinde veya münferiden, kısaca herkes bu suçu işleyebilir.
Suç teşkil eden tezahürat nerede işlenebilir? Bu suç spor müsabakalarının veya antrenmanlarının gerçekleştirildiği alanlar ile seyircilere ait seyir alanları, özel seyir alanları, sporculara ait soyunma odası ve bu kanunun uygulanması bakımından spor yapmaya elverişli alanları, müsabaka öncesinde, esnasında veya sonrasında taraftarların sürekli veya geçici olarak gruplar hâlinde toplandıkları yerleri, müsabakanın yapılacağı yere gidiş ve geliş güzergâhları, takım veya taraftarların toplu olarak seyahat ettikleri araçları ya da takımların kamp yaptığı yerlerde işlenebilir.
* Taşkınlık (yaralama), tesislere-mala zarar verme:
1- Normal olarak günlük hayatta gerçekleşen yaralama ve mala zarar vermeye göre verilecek ceza yarı oranında artırılır.
2- Spor alanları ve bu alanlardaki eşya, mala zarar verme suçu bakımından kamu malı hükmünde olduğundan cezası bu suçların normal haline göre daha ağırdır.
3- Belirlenen alanlardaki eşyaya zarar verilmesi halinde, meydana gelen zararların tazmini hususunda zarar veren kişiler ve onların taraftarı olduğu spor kulübü meydana gelen zarardan birlikte sorumludur. Zararı gideren spor kulübünün sorumlu taraftarlarına zararı rücu edebilme hakkı vardır.
* Sahaya atlamalar:
Sahaya atlamak suç sayılmıştır. Müsabaka için seyircilerin kabulüne başlanmasından itibaren müsabaka sonrası tamamen tahliyesine kadarki zaman zarfında yetkisiz olarak müsabaka alanına, soyunma odalarına, odaların koridorlarına, sporcu çıkış tünellerine giren kişi üç aydan bir yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılır. Eğer fiil, müsabakanın seyrini veya güvenliğini bozmuş, örneğin müsabakanın durmasına neden olmuş, sporcuları, hakemi, taraftarı tedirgin etmiş ise fail hakkında bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
* Biletsiz giriş:
1- Süper lig ve birinci lig için usulüne uygun temin edilmiş bileti olmadan spor müsabakalarını izlemek amacıyla müsabaka ve seyir alanlarına giren kişi adli para cezasıyla cezalandırılır.
2- Biletini başkasına veren veya başkasının biletini-kartını alan da aynı durumdadır.
3- İzinsiz giren kişi eğer spor müsabakalarına seyirci olarak katılmaktan yasaklanmış kişi ise cezası artırılır.
4- Bu eylemleri gerçekleştiren yani aykırı olarak seyirci kabul eden veya kabul edilmesini sağlayan kamu veya kulüp görevlileri ise bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır
5- Süper ve birinci lig dışındaki, yani ikinci, üçüncü veya amatör lig takımlarına usulsüz giriş hükümleri uygulanmayacağı için eğer TFF tarafından aksi bir karar verilmemiş ise müsabaka ve seyir alanlarına usulsüz seyirci girişi hükümleri uygulanmayacaktır.
* Şike ve teşvik primi
Suç olup bir yıldan üç yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adli para cezasını gerektirir. Bu suç, spor kulüplerinin veya sair bir tüzel kişinin yararına işlenirse, ayrıca bunlara, yüz bin TL’nin altında olmamak üzere şike veya teşvik primi miktarı kadar idari para cezası verilir.
* Yasak maddeleri sokmak, kullanmak:
1- Görevliler hariç, ruhsatlı bile olsa ateşli silahlar, yasak bıçaklar sokulamaz. Cezası normale göre iki kat artırılır.
2- Normal zaman veya yerlerde yasak olmayan kesici, ezici, bereleyici veya delici aletler ile patlayıcı, parlayıcı, yanıcı veya yakıcı maddelerin sokulması yasaktır. Altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
3- Yasak maddeleri, seyircilere temin etmek, buna yardım etmek, görevliler de dahil olmak üzere, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezasını gerektirir.
4- Uyuşturucu veya uyarıcı ve talimatlara aykırı olarak alkollü maddelerin sokulması da yasaktır. Uyuşturucu maddeler TCK’ya göre zaten suçtur. 6222 yönünden maçlardan yasaklanır. Alkollü maddeden para cezası verilir.
5- Yasak maddelerin belirtilen alanlara sokulması ayrı, kullanılması ise ayrı suçları oluşturur. Kullanmak, müsabaka veya antrenman düzeninin bozmuşsa, fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
6- Yasak maddelerin sadece stadyumlara sokulması değil aynı zamanda müsabaka, seyir, özel seyir ve antrenman alanları ile takım veya taraftarların toplu olarak seyahat ettikleri araçlara sokulması da aynı kapsamdadır.
* Su, bardak, bozuk para, cep telefonu fırlatmak:
Bu aletlerin sokulması tam olarak yasaklanmamış ise de bunları kullanarak, fırlatarak, atarak müsabaka veya antrenman düzeninin bozulmasına sebebiyet verilirse, fiil daha ağır bir cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, adli para cezası verilir.
* Alkollü gitmek:
1- Spor alanlarına başlı başına alkollü gitmenin bir yaptırımı yoktur. Alkollü madde sokmak ise yasaktır.
2- Alkol ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde etkisinde olduğu açıkça anlaşılıyorsa bu kişi, müsabaka, antrenman ve seyir alanlarına alınmaz.
3- Bu şekilde giren kişinin dışarı çıkılması istenir. Bu çağrıya uymazsa veya dışarı çıkmamakta ısrar ederse zor kullanılarak dışarı çıkarılır.
4- Zor kullanma aşamasına gidilmiş ise başka suç olmazsa da kişi bir yıl süreyle spor müsabakalarını seyirden yasaklanır.
* Yüzlerini gizleyerek suç işleyenler:
Kimliklerini gizlemek amacıyla yüzlerini bez veya sair unsurlarla tamamen veya kısmen kapatmak suretiyle belirtilen suçları işleyenler hakkında verilecek cezalar yarı oranında artırılır.
* Kulüp başkanı veya yönetici beyanları:
Sporda şiddeti teşvik edecek şekilde basın ve yayın yoluyla açıklamada bulunan kişiler, fiilleri suç oluşturmadığı takdirde, idari para cezası ile cezalandırılır. Fiilleri ayrı bir suçu oluşturur ise o suçtan işlem yapılır. Bu potansiyel bir harekettir. Bu beyanlar üzerine veya beyanların teşviki sonucu taraftarın ayrıca suç işlemesine gerek yoktur. Sözün şiddeti teşvik edecek nitelikte olması yeterlidir.
* Hakem, gözlemci, saha komiseri, temsilci, özel güvenlik görevlisine karşı eylemler:
Spor müsabakalarında görev yapan hakem, gözlemci, saha komiseri ve temsilciler bu görevleriyle bağlantılı olarak kendilerine karşı işlenen suçlar bakımından kamu görevlisi sayılır. Özel güvenlik görevlileri de bu kapsamdadır. Bunlara karşı spor alanı dışında ve farklı zamanda olsa bile müsabakadaki görevi nedeniyle hakaret, kasten yaralama gibi eylemde bulunmak ile polise, memura eylemde bulunmaktan bir farkı yoktur. Cezası artırılır.
* Seyirden yasaklanma:
1- Belirtilen suçları işleyenler hakkında, yöneticiler, sporcular ve teknik heyet dahil olmak üzere, soruşturmaya geçilmekle koruma tedbiri olarak spor müsabakalarını seyirden yasaklanırlar. Başka bir deyişle hiçbir spor müsabakasını ve antrenmanları izlemek amacıyla spor alanlarına giremezler.
2- Cumhuriyet savcısı, dava açılırsa hakim, yasaklama tedbirini kaldırmazlarsa, yasaklılık dava boyunca devam edecektir. Ceza verilmesi halinde istisnaları olmakla birlikte genel olarak hükmün kesinleşmesi - infazından itibaren bir yıl daha yasaklılık, güvenlik tedbiri olarak devam edecektir.
3- Yasaklanan kişi, taraftarı olduğu takımın katıldığı spor müsabakalarının yapılacağı gün, yurt içinde bulunduğu takdirde, müsabakanın her iki yarı başlangıcında bulunduğu yere en yakın emniyet veya jandarma birimine başvurup imza atmakla yükümlüdür. Bu yükümlülüğe aykırı hareket ederse, yani geçerli mazereti olmadan imza atmaya gitmezse, her bir müsabaka için adli para cezası ile cezalandırılır. (Yönetmelikte imza yükümlülüğü, sporcu ve teknik heyetin mesleğini icra etmesine engel teşkil etmeyeceği düzenlenmiştir. Yani bunlara da tedbir uygulanacaktır ancak mesleki faaliyetleri olduğunda bundan muaflardır.)
* Takımların konakladığı, çalıştığı yer-yakınındaki eylemler:
Bazı suçlar yönünden tedbirin uygulanabilmesi için eylemin spor alanında gerçekleşmesi şart değildir. Spor alanı dışında olsa bile gerçekleşen bazı eylem nedeniyle tedbir uygulanabilir.
Nedir bu eylemler? Taraftar gruplarınca spor alanlarının dışında işlenen kasten yaralama, hakaret veya tehdit içeren tezahürat ve mala zarar verme suçları bakımından da tedbir uygulanır.
* Son olarak şunları da özellikle belirtelim:
1- Burada belirtilen hiçbir suç şikayete bağlı değildir. İlgililer şikayetçi olmazsa, hatta “ben şikayetçi değilim, işlem yapılmasını istemiyorum” dese bile yasal işlem yapılması zorunludur. Bunu işleme koymayan kamu görevlisi adli görevi kötüye kullanmış olur.
2- Hakkında güvenlik tedbiri olarak spor müsabakalarını seyirden yasaklanma kararı verilen kişi, yasak süresince spor kulüplerinde ve federasyonlarda ve taraftar derneklerinde yönetici olamaz; spor müsabakalarında hakem, temsilci veya gözlemci olarak görev yapamaz. Varsa görevi sona erer. Bu durum şike ve teşvik primi açısından biraz daha ağırlaştırılmıştır.
Sporda, her nerede olursa olsun, şiddet ve düzensizliğin olmaması, sporun, spor ahlakı, kuralları, sahada başlayıp bitmesi ve birleştirici kardeşliği çerçevesinde devam etmesi umuduyla…
***Alıntı yapılan kaynaklar:
- Asım EKREN, Spor Suçları Seyirden Yasaklanma, 4.Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul
- Asım EKREN-Özer Alişan EKREN, Futbol Taraftarına Cevaplar, Filiz Kitabevi, İstanbul
