Afetler toplumların farklı kesimleri, aileler ya da bireyler için zorlu yaşantılara neden olabilmektedirler. Toplumların destek sistemleri, yaşanan afetlerin ya da acil durumların ardından zayıflayabilmekte ve bu durum yeni sorunların ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.
Afetler sonrasında ve genel olarak travmatik yaşantıların ardından gösterilen tepkilerin “normal olmayan durumlara gösterilen normal tepkiler” olarak tanımlanmaları genel kabul görmüştür.
Psikolojik kökene bağlı olarak öne çıkan sorunlarsa aşağıdaki gibi listelenebilir:
• Daha önceden var olan problemler (örn. ileri derece ruhsal rahatsızlık; alkol sorunu);
• Acil durum kaynaklı sorunlar (örn. öfke, patolojik olmayan stres; travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) dahil olmak üzere depresyon ve kaygı bozuklukları );
• İnsani yardım kaynaklı sosyal sorunlar (örn. gıda dağıtımının iyi organize edilmemesinden kaynaklanan öfke/kaygı gibi duygular, desteklerin adaletsiz dağıtımı nedeniyle duyulan öfke ya da çaresizlik).
Literatürde afetlerden etkilenen kişilerin etkilenme derecelerine göre de bir sınıflandırma önerilmiştir:
Birincil Afetzedeler: Afeti doğrudan yaşayan kişiler.
İkincil Afetzedeler: Kendileri değil ama aileden birileri ya da yakın bağları olan birileri afetten doğrudan etkilenmiştir.
Üçüncül Afetzedeler: Afetzedelere yardım etmek üzere olay yerinde olan kişilerdir. Kendileri de birincil ya da ikincil afetzede olabilirler.
Dördüncül Afetzedeler: İlk üç grupta olmayıp olayı medyadan takip eden veya benzer bir şekilde olaya tanık olan kişilerdir.
Afetlerden etkilenen kişilere ilişkin bu sınıflandırma önerisi, afet ve acil durumların bireyden topluma geniş etkilerinin olduğunu görmek ve müdahale programları planlanırken etkilenmiş olan tüm grupların kapsanmış olup olmadıklarını kontrol edebilmek açısından önemlidir.
AFETLER SONRASI KAYIP VE YAS
Kayıp bağlılık hissedilen herhangi bir nesnenin yitimi olarak tanımlanmaktadır. Yaşanan kayıplar beklendik ya da öngörülemeyen, ani bir şekilde ortaya çıkabilmektedirler. Beklendik ya da beklenmedik her türlü kayıp, iç kayıplara da neden olmaktadır. Güvende olma duygusunu, yaşamın sürekliliği ve kontrol edilebilirliği duygularını ve günlük rutini sekteye uğratmaktadırlar.
Kayıp ya da kayıp tehdidinin ardından yaşanan süreç ise yas olarak tanımlanmaktadır.