İnsanlar arasındaki kişisel farklılıklar, ilmi seviye, yaşadığı çevre, yetiştiği ortam farklı olduğu için ihtilaf kaçınılmazdır. Aslında ihtilafın olması doğal ve tabidir. Cenab-hak “Rabbin dileseydi, insanları tek bir ümmet yapardı. Ama ihtilaf edip durmaktalar. (Hud 118) buyurur. “müsademe-i efkardan barika-i hakikat doğar “ denilmiştir. İhtilafın olması problem değil, asıl problem İhtilafların abartılması ve görüş ayrılıkların derinleştirerek tefrikaya dönüşmesidir. ” Girmeden tefrika bir millete düşman giremez. Toplu vurdukça yürekler onu top sindiremez.” (M. Âkif Ersoy, Safahat, s. 162.)
Amacın aynı ancak yöntemlerin farklı olması ihtilaf, hem amacın hem de yöntemin farklı olması ise tefrikadır. İhtilaf bir konu bir mesele üzerine olur. Tefrika ise genelde şahıslar veya toplumlar arasında olur. Kur’an’ı Kerim’de tefrika yerilmiştir. Aşağıda verilen ayetler buna örnektir.
“Hep birlikte Allah’ın ipine (Kur’an/ İslam) sarılın bölünüp parçalanmayın”. (Al-i İmran 103)
“Kitap verilmiş olanlar, kendilerine ilim geldikten sonra sırf aralarındaki kıskançlıktan ötürü, ayrılığa düştüler”. (Al-i İmran 19)
“Dinlerini parça parça edip, grup grup olanlar var ya senin onlarla hiçbir ilişkin yoktur.” (En’am 159)
“Allah’a ortak koşanlardan olmayın ki onlar dinlerini parçaladılar ve bölük bölük oldular. Her grup kendi yanındakiyle sevinip övünmektedir. (Rum 31,32)
Bir konu hakkında bir ihtilaf varsa, ihtilaf eden kişiler şu hususlara dikkat etmelidirler:
Tartıştıkları konu hakkında bilgi sahibi olmak.
Muhataba kötü duygu beslememek.
Tahkir, tel’in ve tekfir gibi olumsuz tutum ve davranışlardan sakınmak.
Muhataba değer vermek, nazik, mütevazı ve sabırlı olmak.
Hassas olduğu konularda muhatabı kışkırtmamak..
Gerektiğinde durup sukut etmek.
Niyet ve amaç, hakkın ortaya çıkması ve doğru olana ulaşmak olmalı.
İhtilaf ile ilgili Doç. Dr. Muhammed yazıcı hocadan bir alıntıyla bitirelim.
İhtilaf, her topluluğun yazgısıdır ve ondan kurtuluş mümkün değildir. İhtilafsız bir toplum inşası ütopyadan ibarettir. Eğer bir toplulukta ihtilaftan bahsedilmiyorsa orada fikirden bahsedilemez.
İhtilaf kaçınılmazsa bir topluluk nasıl yekvücut olacak? Yekvücut olmadan bir topluluk nasıl cemaat olacak? Bunun yolu topluluğun ihtilaf usulünü sindirebilme kabiliyetine bağlıdır. Vifak ve ittifak herkesin her konuda aynı fikre sahip olmasıyla değil, ayrıştıkları noktaların net olması ve ihtilaf sınırlarının belli olmasıyla gerçekleşir. Cemaat şuuru ittifakla değil ihtilafın adap ve usulünü benimseyerek oluşur.
Asırlar boyu ihtilaf, İslam toplumunun gündemini hep meşgul etmiştir.
Müslümanlar düşünce ve hayatta zirve oldukları dönemlerde tefrikayı yönetmeyi çok iyi başarmışlardır.
Olması gereken; ihtilafsız bir toplum ütopyası kurmak değil, İhtilafı yönetmek ve rahmete çevirmektir. Yönetilen ihtilaftan rahmet, yönetilemeyen ihtilaftan tefrika doğar. Bir toplumu ihtilaf değil tefrika güçsüz kılar.