Niyet: insanın istediği bir hedefi gerçekleştirmek için harekete geçmesidir. Allah’ın rızâsını kazanma arzusuyla ve O’nun hükmüne tâbi olmak üzere fiile yönelen irade” şeklindeki tarif edilmiştir.
Peygamber efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) bir hadislerinde “Ameller ancak niyetlere göredir” ... (Buhari) imam Şafii bu hadis İslam’ın üçte biridir demiştir. Yine imam Şafii bu hadisin kapsamına fıkhın yetmiş babı girer. Bir kitap tasnif ederken o kitaba, ilim tahsil eden kimsenin niyetini düzelmesine dikkat çekmek için bu hadis ile başlanır.
Niyet, amelin ruhu özü ve kıvamıdır. Amel niyete tabidir. O sahih olunca sahih, fasit olunca fasit olur.
Niyetin etki ettiği en önemli hususlardan biri rutin mübah işlerdir. Zira bunlar niyetle ibadet ve taate dönüşür. Örneğin; ziraat, ticaret veya bir görevde çalışarak para kazanmak, bununla haramdan korunmak ve helal kazanıp kimseye muhtaç olmamak niyetiyle yapılırsa yapılan bu işler ibadet olur. Helal olan bir şeyi alırken de niyet çok önemlidir. Örneğin; üzüm suyu sıkarken bununla içki yapma niyetin varsa haram, ama pekmez elde etme kastı varsa helal olur. Bir fakire zekât maksadı olmaksızın bir hediye ya da mal verirse bu zekâttan sayılmaz.
İyi niyet haram işlemek için gerekçe olamaz.
Âlimlerin ittifakıyla niyetin haramda etkisi yoktur. Dolayısıyla her kim cami inşa etmek, yetimler yurdu kurmak, Kuran kursu inşa etmek, fakirlere, muhtaçlara yardımda bulunmak için bankadan faizli kredi çekerse, bir malı gasp ederse, bir malı çalarsa burada iyi niyetin hiçbir etkisi olmaz. Bu haramları helal yapmaz. İslam inancında “Gaye, amaç, vesileleri helal kılar” ilkesini reddeder. Şerefli gaye için ancak temiz vesileyi kabul eder. Onun için hem gayenin şerefli hem de vesilenin temiz olması gerekir.
Her salih amelin iki esası vardır. Onlar olmadan Allah katında kabul edilmezler.
Birincisi: yapılan amel ihlas ve düzgün niyetle yapılmalı.
İkincisi: sünnete ve şeriate uygun olmalıdır.
Abdullah b. Mesud’dan ( radiyallahu anh) şöyle rivayet edilmiştir. “Söz, amel olmadan fayda vermez. Söz ve amel niyet olmadan fayda vermezler, söz, amel ve niyet, sünnete uymadıkça fayda vermezler.
Fudayl bin iyad “Amel halis olur, doğru olmazsa kabul edilmez. Doğru olur, halis olmazsa yine kabul edilmez. Kabul edilmesi için halis ve doğru olması şarttır. Halis olması Allah için yapılması, doğru olması ise sünnete uygun olmasıdır.
Rabbim niyetlerimizi halis amellerimizi sünnete uygun kılsın. Amin