AKRAN ZORBALIĞI ÜZERİNE…
Öncelikle zorbalık üzerinde durmak istiyorum,
Akran zorbalığı, bir ya da birkaç çocuğun başka bir çocuğa kasıtlı olarak ve tekrarlayan şekilde huzursuz edici, zarar verici davranışlar göstermesidir. Naif, hassas, sakin ve duygusallık seviyesi yüksek olan çocukların daha fazla zorbalığa maruz kaldıkları, yani kurban seçildikleri görülmektedir.
Anne-babaları tarafından sevgi, saygı ve kabul görme gibi duygusal ihtiyaçları karşılanan, aileleriyle kaliteli ve verimli zaman geçiren çocukların hem çocukluk döneminde hem de ergenlik ve yetişkinlik dönemlerinde daha az problem yaşadıkları/yaşattıkları görülmüştür. Duygu ve düşüncelerine değer verilen çocuk hem şu anda hem de gelecekte ayakları yere sağlam basan, dengeli bir ruh haline sahip, kendi haklarını bilen ve başkalarının da haklarınıza sahip bir birey olarak karşımıza çıkacaktır.
İster çocuk, isterse yetişkin olsun insan ruhuna en ağır gelen şeylerin başında yok sayılmak ve görmezden gelinmek gelmektedir. Bir birey olarak duygu ve düşüncelerin yok sayılan çocuk bir şekilde kendini ifade ermek isteyecektir. Ailesi tarafından baskılanan, duygu ve düşünlerini ifade etme olanağı bulamayan, gönül dünyası zarar görmüş ve ruhu örselenmiş çocuk içine atmak zorunda kaldığı her şeyi fırsat bulduğu an ortaya çıkarmak isteyecektir. Bunu yaparken de uygun ifade yöntem ve tekniklerini bilmediği için zorbalığa ya da şiddete başvurarak kendini ifade etmeye çalışacaktır. Ancak kullandığı yöntem ve teknikler arkadaşlarının canını yakacak öğeler barındırabilmektedir.
Çocuk ailesinden duygusal manada beslenememişse, bebeklikte ve erken çocuklukta kurulması beklenen güvenli bağlanma gerçekleşmemişse ve ilerleyen dönemde ise çocuğun duygusal bankasına yatırım yapılamamışsa bu çocuklar sosyal öğrenme ile davranışlarını şekillendirmeye çalışacaklardır. Olumlu örneklerden ziyade çocuğa olumsuz örmekler daha cazip geleceği için büyük ölçüde şiddet davranışını modelleyecekler ve kendilerinden daha zayıf birini buldukları bir ortamda bunu kullanmak isteyeceklerdir. Bu zorbaca davranışlar okulda, sınıfta, parkta oynarken ya da dijital dünyada sıkça görülebilir.
Kendisi ile empati kurulamayan, duyguları örselenen, hisleri önemsenmeyen ve sürekli boyun eğmek durumunda kalan çocuklar hissettikleri bu yoğun değersizlik duygusunu zorbalık yaparak telafi etme çabası içerisine girdikleri görülmüştür. Zorbalık yaparken fark edilen çocuklar çoğu zaman zorbalık yaptıklarını kabul etmezler ve şakalaştıklarını söylerler. Ancak şaka olarak adlandırılan bu durumda zorba eğlenirken, zorbalığa maruz kalan çocuk üzülmekte ve sosyal ve duygusal açıdan zarar görmektedir.
Zorbalığa Maruz Kalan Çocuk Neler Hisseder?
- Zorbalığa maruz kalan çocuk sosyal ve duygusal açıdan çok zarar görmektedir
- Sürekli zorbalığa maruz kaldıkça daha çok boyun eğici olur ve bir süre sonra itiraz etmemeye başlar.
- Zorbalığa maruz kalan çocuk özgüvenini kaybedeceği için adım atmakta zorlanır, kendini geri çeker ve yalnızlaşır
- Erkekler genelde fiziksel zorbalığa başvururken kızlar daha çok duygusal zorbalığa başvurmaktadır. Duygusal zorbalık kimi zaman daha yıkıcı etkilere sahip olabilmektedir.
- Zorbalığa maruz kalan çocuğun özgüveni büyük ölçüde kaybolduğu için kendini ifade becerileri de azalır.
- Zorbalığa maruz kalan çocukta ders başarısında düşüş, iştahsızlık ya da keyifsizlik görülebilir.
Akran zorbalığı ile başa çıkmak için neler yapılmalıdır?
- Erken yaşlarda çocuklarımıza merhamet duygusu öğretilmeli, aile içerisinde yaşatılmalı ve bu konuda çocuğa örnek olunmalıdır.
- Aile içerisinde çocuğun olumsuz etkilenebileceği hal ve hareketlerden, söz ve davranışlardan, video içeriklerinden, şiddet içerikli oyunlardan mümkün olduğunca kaçınmak gerekir. Zira bunların ulaşılabilir olması çocuğun zorbalık gösterme eğilimini kuvvetlendirmektedir.
- Yalnız kalan çocuklar zorbaların hedefi olacağı için çocuklar iyi ilişkiler geliştirebileceği arkadaş gruplarında yer alabilir.
- Zorbalığa maruz kalan çocuk zorbayla konuşma gerçekleştirebilir. Çünkü çocuk bunu yapmazsa zorba davranışlarının dozunu ve şiddetini artırarak istenmeyen davranışlarına devam edebilecektir.
- Zorbanın sözlerini umursamamak ya da tek kelimelik cevaplar vermek uygun olacaktır. Zorba diğer çocuğu pasifize etmeye çalışmaktadır ve gücünü bundan almaktadır. Zorbanın sözlerinden etkilenmediğini ve kışkırtmalarına kulak kapatan çocuk bu süreci daha kısa ve daha sağlıklı atlatacaktır.
- Zorbaya amacına ulaştırmamak için onun sözlerinin tesirini kırmak önemli olacaktır. Çocukları üzen şey gerçekte söz değil, çocuğun o söze yüklediği anlamdır aslında.
- Zorbanın kışkırtan eylem ve söyleri karşısında istediği ve beklediği tepki (üzülmek, ağlamak, sinirlenmek) ona verilmemesi zorbayı yaptığı şeylerden keyif almasını engelleyecektir.
- Sabırlı ve kararlı şekilde zorbanın davranışlarını umursamayan ve ciddiye almayan çocuk zorbanın davranışlarının bir süre sonra kendiliğinden söndüğünü görecektir.
- Olayı öğrenen anne-babalar, olay yeri okulsa çocuğun öğretmeni ile okul dışı ise zorba çocuğun anne- babasıyla iletişime geçebilirler.
- En güzel nasihat örnek olmaktır, sözünün gereğince anne-babalar eylem ve söylemlerine çok dikkat etmeli, çocuk için güvenli ve özenli bir ortam oluşturabilmelidir.
- Zorba çocuğun anne-babası çocuğu ile zorba davranışlar hakkında konuşmalı, bu durumun sakıncaları hakkında çocuğa doyurucu ve eyleminden vazgeçirici bilgiler verilmelidir. Hem zorba olan çocuk hem de mağdur olan çocuk konu ile alakalı muhakkak Rehberlik Servisinden destek almalıdırlar.